Ποιά είναι τα διατροφικά οφέλη από την κατανάλωση ροφημάτων βοτάνων?

Ροφήματα από βότανα και διατροφικά οφέλη

Τώρα που ο καιρός άρχισε να χαλάει, τι καλύτερο από ένα ζεστό ρόφημα! Tο κλασσικό τσάι το ξέρουμε όλοι. Όμως, υπάρχουν πολλά πολλά άλλα βότανα που μπορούμε να απολαύσουμε τις κρύες αυτές ημέρες και να επωφεληθούμε από τις ευεργετικές ιδιότητες που κρύβουν. Ας δούμε λοιπόν κάποια από αυτά.

Τσάι του βουνού
Το τσάι του βουνού είναι το ρόφημα που προέρχεται από τα φυτά του γένους Σιδερίτης (Sideritis spp.) και είναι ιδιαίτερα αγαπητό στις μεσογειακές χώρες. Τα οφέλη του έχουν καταγραφεί σε πολυάριθμες μελέτες. Είναι πλούσιο σε  ευεργετικά συστατικά, με κυριότερα τα φλαβονοειδή, τα διτερπένια, τα φαινυλοπροπάνια, τα ιριδοειδή και τα μονοτερπένια, ενώ περιέχει σίδηρο και αιθέρια έλαια. Έτσι, προσφέρει στον οργανισμό αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση. Σε μελέτες έχει φανεί ότι συμβάλει στα εξής:

• αντιμετώπιση των κρυολογημάτων
• πρόληψη της οστεοπόρωσης,
• ανακούφιση της δυσπεψίας και μείωση της φλεγμονής της γαστρεντερικής οδού
• μείωση της αρτηριακής πίεσης
• διαχείριση του άγχους και της κατάθλιψης
• αντιμετώπιση της αναιμίας
• προστασία έναντι της νόσου Αλτσχάιμερ

Το τσάι του βουνού, σε αντίθεση με το κλασικό τσάι, δεν περιέχει καθόλου καφεΐνη και συνεπώς δεν έχει διεγερτική δράση και μπορεί να καταναλωθεί ακόμα και πριν τον ύπνο.

Φασκόμηλο
Ενώ πολλοί το μπερδεύουν με το τσάι του βουνού, το (Salvia officinalis)

έχει  διαφορετικές ιδιότητες αλλά και γεύση. Είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά όπως φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια και βιταμίνη Κ, ενώ περιέχει ψευδάργυρο, μαγγάνιo, ασβέστιο, μαγνήσιο, χαλκό, σίδηρο και βιταμίνες B6, A,C και E. Είναι τονωτικό, έχει αντιβακτηριδιακές, αντισηπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες. Έχει βρεθεί ότι μπορεί να βοηθήσει

• στο κρυολόγημα και στο πονόλαιμο
• σε παθήσεις του στόματος και των ούλων
• στην καταπολέμηση συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως η εφίδρωση και εξάψεις
• βελτίωση της μνήμης και επιβράδυνση της νόσου Αλτσχάιμερ
• διευκολύνει την πέψη
• στη μείωση της χοληστερίνης και του σακχάρου

Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση τσαγιού φασκόμηλου θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατανάλωση μη ασφαλών ποσοτήτων θουγιόνης, η οποία θεωρείται ψυχοτροπτική νευροτοξίνη. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία, αίσθημα ζέστης, ζάλης και επιληπτικούς σπασμούς.  Συνεπώς, ή ασφαλής ημερήσια δόση δεν πρέπει να ξεπερνά τα πέντε ροφήματα την ημέρα.

Χαμομήλι
Υπάρχουν δύο είδη χαμομηλιού, το γερμανικό και το ρωμαϊκό. Πιο διαδεδομένο είναι το γερμανικό (Matricaria recutita), που θεωρείται ανώτερο ποιοτικά.  Περιέχει αντιοξειδωτικά και κυρίως φλαβονοειδή, κουμαρίνες, αιθέρια έλαια, χαμαζουλένιο, αιθέρες, σεσκιτερπένια και μεταλλικά στοιχεία. Έχει αντιφλεγμονώδεις, επουλωτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες. Σε μελέτες έχει φανεί ότι το χαμομήλι μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις σε κράμπες περιόδου, σε δερματικά προβλήματα, στο πεπτικό σύστημα (φουσκώματα, διάρροιες, κολικούς, συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου), στις αιμορροΐδες, στη μείωση του άγχους  και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού. Επίσης, σε μια μελέτη φάνηκε ότι το εκχύλισμα χαμομηλιού  μείωσε την στοματίτιδα σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού, η οποία προκαλείται συνήθως είτε από την ακτινοβολία ή την χημειοθεραπεία. Άτομα με υπερευαισθησία στα φυτά της οικογένειας Asteraceae/Compositae θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση του γερμανικού χαμομηλιού, λόγω αλλεργικών αντιδράσεων. Ακόμη, χρειάζεται προσοχή από άτομα που παίρνουν αντιπηκτική θεραπεία γιατί οι υπερβολικές δόσεις μπορεί αλληλεπιδράσουν με τα κουμαρινικά συστατικά.

Φλαμούρι ή Τίλιο

Το φλαμούρι ή τίλιο (Tilia cordata Mill. και Tilia platyphyllos Scop) ανήκει στην οικογένεια των Tiliaceae. Περιέχει κερκετίνη, ρουτίνη, η καμπφερόλη, πτητικά έλαια, φλαβονοειδή,  καφεϊκό οξύ και οι τανίνες. Ο συνδυασμός αυτών των ελαίων και αντιοξειδωτικών φαίνεται ότι μπορεί να προσφέρει οφέλη κατά του άγχους, να μειώσει τον πόνο και τη φλεγμονή, να καταπραΰνει πεπτικά προβλήματα και να μειώσει την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες και μεγαλύτερες μελέτες για να επιβεβαιώσουν αυτά τα ευρήματα. Η ημερήσια δόση τσαγιού από τίλιο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα δύο έως τέσσερα γραμμάρια. Εκτός από αλλεργικές αντιδράσεις, σε υψηλές δόσεις το τίλιο μπορεί να είναι τοξικό για την καρδιά. Συνεπώς, καλό είναι να αποφεύγεται από καρδιοπαθείς. Επίσης, είναι πιθανό να αλληλεπιδράσει  με διουρητικά φάρμακα καθώς έχει  διουρητικές ιδιότητες, αυξάνοντας τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Επίσης, μπορεί να αυξήσει τη συγκέντρωση του λιθίου στο αίμα.

Δίκταμο
Το δίκταμο ή έρωντας, (Origanum dictamnus) ενδημεί μόνο στην Κρήτη και αποτελεί προστατευόμενο είδος. Στην Αρχαία Ελλάδα το θεωρούσαν πανάκεια σε πολλές παθήσεις και το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση τραυμάτων. Σήμερα, χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική ποτοποιία-αρωματοποιία και ως αφέψημα στην εγχώρια και ξένη αγορά. Περιέχει καμφορά, και θυμόλη, ενώ το βασικό συστατικό του αιθέριου ελαίου του είναι η καρβακρόλη, προσφέροντας αντισηπτικές, αντισπασμωδικές και αντιβακτηριακές ιδιότητες.  Επίσης, σε μελέτη βρέθηκε ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες, πιθανότατα λόγω των πολυφαινολών που περιέχει.  Στις μέρες μας εξακολουθεί να χρησιμοποιείται  κατά διαφόρων ασθενειών, όπως πονόλαιμος, βήχας, πονοκέφαλος, πονόδοντος και ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές.  

Βαλεριάνα

Η βαλεριάνα (Valeriana officinalis) ανήκει στην οικογένεια φυτών Valerianaceae. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι η λήψη βαλεριάνας φαίνεται να βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου. Ακόμη, χρησιμοποιείται για  αντιμετώπιση του άγχους, του ψυχολογικού στρες, της δυσμηνόρροιας, του προεμμηνορροϊκού  

συνδρόμου και των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, αλλά υπάρχουν περιορισμένα επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν αυτές τις χρήσεις. Η βαλεριάνα μπορεί επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση του ύπνου όταν συνδυάζεται με άλλα βότανα, όπως λυκίσκο, πασιφλόρα και μελισσόχορτο.  Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη τον μηχανισμό που η βαλεριάνα μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κοιμούνται καλύτερα, πιστεύοντας ότι είναι ένας συνδυασμός διαφορετικών παραγόντων. Ένας απ’αυτούς είναι ότι η βαλεριάνα αυξάνει την ποσότητα του γάμμα-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA) στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε πιο γρήγορο και καλύτερο ύπνο. Οι παρενέργειες από τη λήψη βαλεριάνας είναι πονοκέφαλος, ανησυχία, στομαχικές διαταραχές και υπνηλία/κόπωση μετά το ξύπνημα, χωρίς όμως να είναι συχνές. Για την αντιμετώπιση της αυπνίας, προτείνονται  2 έως 3 γραμμάρια βαλεριάνας σε 1 φλιτζάνι ζεστό νερό για 10 έως 15 λεπτά. Η βαλεριάνα φαίνεται να λειτουργεί καλύτερα μετά τη λήψη της τακτικά για δύο ή περισσότερες εβδομάδες. Αποφύγετε τη βαλεριάνα για περισσότερο από ένα μήνα χωρίς να μιλήσετε με το γιατρό σας. Επίσης, χρειάζεται προσοχή αν επιθυμείτε να καταναλώσετε βαλεριάνα και λαμβάνετε κάποια φαρμακευτική αγωγή. Αποφύγετε να το συνδυάσετε με αντικαταθλιπτικά,  αντιεπιληπτικά , αντιισταμινικά φάρμακα, αντιμυκητιασικά, φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης και αλκοόλ. Επίσης, η βαλεριάνα μπορεί να αυξήσει τη δράση της αναισθησίας, συνεπώς εάν σχεδιάζετε να χειρουργηθείτε, ενημερώστε το γιατρό και τον αναισθησιολόγο σας. 

Συμπερασματικά, η κατανάλωση ροφημάτων έχει συνδεθεί με πολλά οφέλη για την υγεία και μπορεί να γίνει η νέα αγαπημένη σας υγιεινή συνήθεια. Είναι αναγκαίο όμως, να τονίσουμε ότι αυτά τα ροφήματα, δεν αποτελούν θεραπεία και δεν αντικαθιστούν τη  φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει ο καθένας. Λόγω έλλειψης σχετικών μελετών δε συνιστάται η χρήση βοτάνων από εγκύους, θηλάζουσες και παιδιά.

Bιβλιογραφία

1. Tadić, V. M., Jeremic, I., Dobric, S., Isakovic, A., Markovic, I., Trajkovic, V., … & Arsic, I. (2012). Anti-inflammatory, gastroprotective, and cytotoxic effects of Sideritis scardica extracts. Planta medica, 78(05), 415-427.
2. Kitic, D., Brankovic, S., Radenkovic, M., Savikin, K., Zdunic, G., Kocic, B., & Velickovic-Radovanovic, R. (2012). Hypotensive, vasorelaxant and cardiodepressant activities of the ethanol extract of Sideritis raeseri spp. raeseri Boiss & Heldr. J Physiol Pharmacol, 63(5), 531-5.
3. Heiner F, Feistel B, Wink M (2018) Sideritis scardica extracts inhibit aggregation and toxicity of amyloid-β in Caenorhabditis elegans used as a model for Alzheimer’s disease, PeerJ. 2018 Apr 30;6:e4683
4. Hofrichter J, Krohn M, Schumacher T, Lange C, Feistel B, Wallbroel B, Pahnke J (2016) Sideritis spp. extracts enhance memory and learning in Alzheimer’s β-amyloidosis mouse models and aged C57BI/6 mice, J Alzheimer Dis, May 2016, 31;53(3):967-80
5. Τσιάπος Σπύρος (2017) “Το Τσάι του Βουνού Σιδερίτης και οι Ευεργετικές του Ιδιότητες”, Εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία.
6. Uritu, C. M., Mihai, C. T., Stanciu, G. D., Dodi, G., Alexa-Stratulat, T., Luca, A., … & Tamba, B. I. (2018). Medicinal plants of the family Lamiaceae in pain therapy: A review. Pain Research and Management, 2018.
7. Taheri, J. B., Azimi, S., Rafieian, N., & Zanjani, H. A. (2011). Herbs in dentistry. International dental journal, 61(6), 287-296.
8. Lopresti, A. L. (2017). Salvia (sage): a review of its potential cognitive-enhancing and protective effects. Drugs in R&D, 17(1), 53-64.
9. Kianbakht, S., & Dabaghian, F. H. (2013). Improved glycemic control and lipid profile in hyperlipidemic type 2 diabetic patients consuming Salvia officinalis L. leaf extract: a randomized placebo. Controlled clinical trial. Complementary therapies in medicine, 21(5), 441-446.

1. Jenabi, E., & Ebrahimzadeh, S. (2010). Chamomile tea for relief of primary dysmenorrhea. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 13(1), 39-42.
2. Zick, S. M., Wright, B. D., Sen, A., & Arnedt, J. T. (2011). Preliminary examination of the efficacy and safety of a standardized chamomile extract for chronic primary insomnia: A randomized placebo-controlled pilot study. BMC complementary and alternative medicine, 11(1), 1-8.
3. Albrecht, U., Müller, V., Schneider, B., & Stange, R. (2014). Efficacy and safety of a herbal medicinal product containing myrrh, chamomile and coffee charcoal for the treatment of gastrointestinal disorders: a non-interventional study. BMJ open gastroenterology, 1(1), e000015.
4. Sebai, H., Jabri, M. A., Souli, A., Rtibi, K., Selmi, S., Tebourbi, O., … & Sakly, M. (2014). Antidiarrheal and antioxidant activities of chamomile (Matricaria recutita L.) decoction extract in rats. Journal of ethnopharmacology, 152(2), 327-332.
5. Srivastava, J. K., Shankar, E., & Gupta, S. (2010). Chamomile: a herbal medicine of the past with a bright future. Molecular medicine reports, 3(6), 895-901.
6. Allio, A., Calorio, C., Franchino, C., Gavello, D., Carbone, E., & Marcantoni, A. (2015). Bud extracts from Tilia tomentosa Moench inhibit hippocampal neuronal firing through GABAA and benzodiazepine receptors activation. Journal of ethnopharmacology, 172, 288-296.
7. Toker, G., Küpeli, E., Memisoğlu, M., & Yesilada, E. (2004). Flavonoids with antinociceptive and anti-inflammatory activities from the leaves of Tilia argentea (silver linden). Journal of Ethnopharmacology, 95(2-3), 393-397.
8. Chen, S., Jiang, H., Wu, X., & Fang, J. (2016). Therapeutic effects of quercetin on inflammation, obesity, and type 2 diabetes. Mediators of Inflammation, 2016.
9. Chinou, I. (2012). Assessment report on Tilia cordata Miller, Tilia platyphyllos Scop., Tilia x vulgaris Heyne or their mixtures, flos. European Medicines Agency/Science Medicines Health.
10. Krigas, N., Lazari, D., Maloupa, E., & Stikoudi, M. (2015). Introducing Dittany of Crete (Origanum dictamnus L.) to gastronomy: A new culinary concept for a traditionally used medicinal plant. International Journal of Gastronomy and Food Science, 2(2), 112-118.
11. Liolios, C. C., Graikou, K., Skaltsa, E., & Chinou, I. (2010). Dittany of Crete: a botanical and ethnopharmacological review. Journal of ethnopharmacology, 131(2), 229-241.
12. Valerian (n.d.). WebMD. Retrieved October 20,2021, from https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-870/valerian